MARIA I WACŁAW HAUPE
Maria Haupe
Maria Anna Wawryka, po mężu Haupe, urodzona 26.10.1918 roku w Jaśle w ziemiańsko-oficerskiej rodzinie; córka Karoliny Szpak, która zmarła, kiedy Maria miała 10 lat, i Aleksandra Wawryki, byłego sanacyjnego oficera. Aleksander Wawryka służył najpierw w armii austriacko-węgierskiej, a po 1918 jako oficer Wojska Polskiego był komendantem Wojskowej Komendy w Jaśle. Po kampanii wrześniowej 1939 roku wraz z dwoma innymi oficerami Aleksander Wawryka ukrywał się w Gogołowie koło Jasła, jednak zostali zdradzeni i Niemcy rozstrzelali ich na głównym placu. Do dziś ich grobem opiekuje się gogołowska szkoła. Macocha Marii, Albina Wawryka, i jej maleńka siostra Aleksandra 13.04.1940 zostały deportowane przez Rosjan w głąb ZSRR. Powróciły po wojnie.
MARIA I WACŁAW HAUPE
Maria Haupe
najprawdopodobniej z adoptowaną córeczką 1943
Od marca 1941 do września 1943 jako „Maria” (łączniczka, zwana również „Czarną Damą” z powodu czarnej sukni, którą wówczas nosiła) wraz z mężem, pseudonim „Młody Szofer”, byli żołnierzami Armii Krajowej – ugrupowanie „Jemioły” działające na terenie Jasło, Krosno, Brzozów. Zajmowali się kolportażem i ewidencją stacjonowanych na terenie powiatu Jasło pojazdów mechanicznych. Wacław był uczestnikiem kilku akcji dywersyjnych. Pod koniec 1942 przeprowadzili się z Jasła do Krosna, gdzie w ich mieszkaniu w Krośnie, Rynek 12 (6/12 lub 12/6), ustalony był punkt kontaktowy i rozdzielczy kolportażu na powiaty Krosno, Jasło, Sanok, który utrzymał się do chwili ich aresztowania. Na początku 1943 Maria i Wacław adoptowali dziewczynkę Kasię, którą po ich aresztowaniu ukryto w klasztorze w Miejscu Piastowym, gdzie siostra Wacława Helena była siostrą zakonną.
Dnia 16.09.1943 w pułapkę gestapowską na dworcu w Rzeszowie wpadł łącznik mający przy sobie materiały dla ich punktu. Maria i Wacław zostali ostrzeżeni i mieli się ukryć. Wacław został aresztowany tego samego dnia: wrócił do mieszkania, bo zapomniał dokumentów – tam już czekało na niego gestapo. Maria została aresztowana 18.09.1943 w Wiśniowej koło Jasła; zaniepokojona o los męża wyszła naprzeciw nadjeżdżającemu gestapo, co najprawdopodobniej ocaliło mieszkańców domu, w którym się ukrywała.
SIOSTRA ROMULDA
Zakon w Miejscu Piastowym
Helena Haupe - siostra Wacława Haupe.
Jako Siostra Romualda w miejscu Piastkowym ukrzywała adoptowaną córeczkę Marii i Wacława Haupe od ich aresztowania do konca wojny.
MARIA I WACŁAW HAUPE
Maria była więziona i przesłuchiwana przez gestapo w Rzeszowie i Jaśle; 30.09.1943 została przewieziona do więzienia w Tarnowie, a stamtąd, za kolportaż, przetransportowana w przeładowanym więźniami wagonie bydlęcym do obozu KZ-Auschwitz, gdzie przybyła dnia 2.10.1943. Ani ona ani Wacław nie zdradzili nikogo. Maria była więźniem obozów koncentracyjnych Auschwitz i AuschwitzII-Birkenau, numer więźnia 63754. Uciekła w drugim dniu Marszu Śmierci w styczniu 1945 roku, kiedy Niemcy ewakuowali obozy Auschwitz. Do wkroczenia Rosjan ukrywała się najprawdopodobniej w Janiszowicach. Po wojnie była krótko nauczycielką koło Opola, a później do emerytury nauczycielką w szkole podstawowej w Ochli pod Zieloną Górą, gdzie w 1946 zamieszkała wraz z mężem Wacławem, który również przeżył obóz, i gdzie urodziło im się jeszcze trzech synów: Wojciech (ojciec Agnieszki) w 1946, Andrzejw 1950 i Ryszard w 1952 roku. W komunistycznej Polsce Maria nie afiszowała się swoim pochodzeniem, a czasem nawet ukrywała je. Długie lata oboje z mężem nie przyznawali się do działalności w AK, a podania składali „poprawne”. Dopiero na przełomie lat 70-tych i 80-tych zaczęli kompletować dokumenty.
Po rozwodzie Maria wróciła do nazwiska Wawryka, przez lata zmieniała miejsca pobytu aż w latach 80-tych osiadła w Bieszczadach, w Hoszowczyku. Umarła na raka w szpitalu w Gdańsku 31.07.1997 roku. Została pochowana w grobowcu rodzinnym rodziny Szpak w Jaśle.
"Jej portret" - portret Marii Haupe namalowany przez jedną z jej uczennic ze szkoły w Ochli na urodziny 8.12.1948
MARIA I WACŁA
W HAUPE
MARIA I WACŁAW HAUPE
Wacław Haupe, syn Bronisławy i Wawrzyna Haupa, byłego powstańca wielkopolskiego odznaczonego Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym i Medalem Niepodległości. Wacław urodził się 16.09.1915 roku w Rogoźnie Wielkopolskim. W zamieszaniu pierwszej wojny światowej mylnie zapisano jego nazwisko: Haupe zamiast Haupa. W 1920 jego bracia walczyli w wojnie z ZSRR: Jan Haupa zaginął w walkach, a odznaczony Krzyżem Virtuti Militari Edmund Haupa poległ.
Na Zdjęciu Wacław Haupe na przepustce ze szkoły
(w rodzinnym domu w Rogoźnie)
W 1934 roku Wacław Haupe ukończył Szkołę Podoficerską Piechoty w Sremie, woj. poznańskie, i od 1934 roku był krótko policjantem, a potem zawodowym podoficerem Wojska Polskiego we Lwowie (19 pułk piechoty). W 1938 ożenił się z Marią Wawryka, córką oficera i komendanta Wojskowej Komendy w Jaśle (córeczkę Marii i Waclawa w 1939 zamordował w szpitalu nazistowski lekarz).
Wacław Haupe.
Krosno. Wiosna 1943
Po kampanii wrześniowej 1939 roku Wacław Haupe był internowany na Węgrzech skąd uciekł w lutym 1940, przedostał się przez Jugosławię do Grecji, a stamtąd statkiem do Francji, gdzie ponownie wstąpił do Wojska Polskiego i pod generałem Maczkiem (10 brygada kawalerii pancernej) walczył na odcinku Sedan-Dijon. W połowie lipca 1940 roku został wzięty do niewoli niemieckiej i we wrześniu 1940 przetransportowany z Francji do Olsztynka koło Olsztyna – Stalagi XXI-A i I-B – numer jeńca 53805; tam w drugim dniu, korzystając z nieuwagi wartowników, przedostał się do jeńców wojennych z września 1939 skąd zwolniono go 28.01.1941 „do domu” dzięki lekarzowi, byłemu koledze jeszcze z Rogoźna.
Tereza Haupe,
siostra Wacława Haupe, na ”robocie” w Niemczech: Goeppingen/Wuertenberg..
(Zdęcie zrobione w Niemczech, pewno do „Kennkarte”)
Od marca 1941 do września 1943 Wacław, pseudonim „Młody Szofer” i jego żona jako „Maria” (zwana również „Czarną Damą”) byli żołnierzami Armii Krajowej – ugrupowanie „Jemioły” działające na terenie Jasło, Krosno, Brzozów. Zajmowali się kolportażem i ewidencją stacjonowanych na terenie powiatu Jasło pojazdów mechanicznych. Wacław był uczestnikiem kilku akcji dywersyjnych. Pod koniec 1942 przeprowadzili się z Jasła do Krosna, gdzie w ich mieszkaniu w Krośnie, Rynek 12 (6/12 lub 12/6), ustalony był punkt kontaktowy i rozdzielczy kolportażu na powiaty Krosno, Jasło, Sanok, który utrzymał się do chwili ich aresztowania. 16.09.1943 w pułapkę gestapowską na dworcu w Rzeszowie wpadł łącznik mający przy sobie materiały dla ich punktu. Maria i Wacław zostali ostrzeżeni i mieli się ukryć. Wacław został aresztowany tego samego dnia: wrócił do mieszkania, bo zapomniał dokumentów – tam już czekało na niego gestapo. Maria została aresztowana 18.09.1943 w Wiśniowej koło Jasła; zaniepokojona o losy męża wyszła naprzeciw nadjeżdżającemu gestapo, co najprawdopodobniej ocaliło mieszkańców domu, w którym się ukrywała.
Wacław Haupe, 1956
Dwa tygodnie Wacław Haupe był więziony i przesłuchiwany przez gestapo w Jaśle; 1.10.1943 został przewieziony do Krakowa, a stamtąd 2.10.1943 jako „polityczny” do obozu KZ-Auschwitz. Ani on ani Maria nie zdradzili nikogo. Waclaw był więźniem obozów koncentracyjnych Auschwitz i AuschwitzII-Birkenau, numer więźnia 153359. 23.10.1943 został wpisany do transportu do KZ-Buchenwald, gdzie najprawdopodobniej przetransportowany został dopiero w grudniu 1943, numer więźnia 33960. Po ewakuacji przez Niemców obozu koncentracyjnego Buchenwald w kwietniu 1945 roku, po 16 dniach Marszu Śmierci, w dniu 23.04.1945 roku został wyzwolony koło miejscowości Roding przez czołgi amerykańskie. W czasie wojny jego brat Hipolit Haupa był więźniem KZ-Dachau, jego siostra Teresa Haupa zosła wywieziona na roboty do Niemiec. Powrócili po wojnie. Jego siostra Helena Haupa jako siostra Romualda w zakonie w Miejscu Piastowym ukrywała dziewczynkę, którą Maria i Wacław Haupe adoptowali na początku 1943 (od ich aresztowania przez gestapo we wrześniu 1943 aż do końca wojny) – obie przeżyły wojnę. Pamiątki rodzinne i dokumenty są przechowywane m.in. w Muzeum w Rogoźnie.
Wacław Haupe, 1985
Jego żona Maria przeżyła obozy koncentracyjne Auschwitz i Auschwitz/Birkenau (uciekła w drugim dniu Marszu Śmierci w styczniu 1945 roku). Zamieszkali w Ochli koło Zielonej Góry, gdzie urodziło im się trzech synów. Przez krótki czas Wacław był kierowcą, a potem do emerytury przechowalnictwa zbóż. Zaczynał z fikcyjnym świadectwem ukończenia po wojnie szkoły podstawowej, w uzyskaniu którego pomogła mu żona, pracująca w Ochli jako nauczycielka. W komunistycznej Polsce musiał dobrze ukryć swoje przedwojenne świadectwo zawodowego podoficera, Maria też nie afiszowała się własnym ziemiańsko-oficerskim pochodzeniem, a czasem nawet ukrywała je, długie lata oboje nie przyznawali się do działalności w AK, a podania składali „poprawnie”. Dopiero na przełomie lat 70-tych i 80-tych zaczęli kompletować dokumenty.
Poczet Sztandarowy ZBOWiD z Zielonej Góry
na uroczystościąch upamiętniających
w obozie w Brzezince 16 kwietnia 1967 roku.
Wacław Haupe trzyma sztandar.
Po rozwodzie Wacław Haupe zamieszkał w Jezierzycach Słupskich, a potem w Łodzi, gdzie ponownie ożenił się i zmarł na raka dnia 23.07.1987 roku. Tam został pochowany.
MARIA I WACŁAW HAUPE
MARIA I WACŁAW HAUPE
Tekst: Agnieszka Haupe
Kerry/Irlandia, 2016
Najprawdopodobniej Krosno, rok 1943,
jeszcze zima – na dachu po drugej stronie widac śnieg -
a na hustawce adoptowana córeczkę Marii i Wacława Haupe.
Widok z okna na rynek w Krośnie z ich mieszkania,
gdzie od 1942 do 16.09.1943 (czyli do ich aresztowania)
znajdował się punkt kantaktu i rózdzielczy kolportażu.
MARIA I WACŁAW HAUPE
MARIA I WACŁAW HAUPE
Materiały
Dokumenty
Internationaler Suchdienst
MARIA I WACŁAW HAUPE
Wiersz Krysi
Zima 1943 / Wiosna 1944
Wiersze węźniarki obozu Auschwitz II – Birkenau Krysi
Kim była Krysia?
Czy przeżyła obóz?
Maria Wawryka spisała te tekzty z pamięci na początku 90-tych dla swojej wnuczki Agnieszki Haupe, która właśnie dorosła i próbowala uporządkować rodzinne historie i tajemnice.
Maria Wawryka próbowała spisać swoje przeźycia, ale od razu paliła rozpoczęte wspomnienia. Zachowały się tylko te wiersze Krysi, zapamiętane z obozu Auschwitz II – Birkenau.
MARIA I WACŁAW HAUPE
MARIA I WACŁAW HAUPE
Prawo tekstów: Agnieszka Haupe, Kerry, Irlandia
Prawo fotografii: Wojciech Haupe, Zielona Góra